Dovere-Potere-Sapere-Volere

Günlük hayatta bu dört fiilin geçmediği Italyanca cümle yok denecek kadar az...Essere ve Avere'nin yanında bunlara da hakim olunduğunda gerçekten büyük bir yol katetmiş olunuyor.Henüz öğrenmediğim çekimlerle beraber bunları başka bir siteden yapıştırıyorum.Kenarda bulunsun...

DOVERE

(ing. "have to, must"; tr. "malı meli?!")

INDICATIVO PRESENTE
io devo, debbo
tu devi
egli deve
noi dobbiamo
voi dovete
essi devono, debbono

INDICATIVO PASSATO PROSSIMO
io ho dovuto
egli ha dovuto
tu hai dovuto
noi abbiamo dovuto
voi avete dovuto
essi hanno dovuto

INDICATIVO IMPERFETTO
io dovevo
tu dovevi
egli doveva
noi dovevamo
voi dovevate
essi dovevano

INDICATIVO TRAPASSATO PROSSIMO
io avevo dovuto
egli aveva dovuto
tu avevi dovuto
noi avevamo dovuto
voi avevate dovuto
essi avevano dovuto

INDICATIVO FUTURO SEMPLICE
io dovrò
tu dovrai
egli dovrà
noi dovremo
voi dovrete
essi dovranno

CONDIZIONALE PRESENTE
io dovrei
tu dovresti
egli dovrebbe
noi dovremmo
voi dovreste
essi dovrebbero

POTERE

(ing.can, be able to; tr. -ebilmek)

INDICATIVO PRESENTE
io posso

tu puoi

egli può

noi possiamo

voi potete
essi possono

INDICATIVO PASSATO PROSSIMO
io ho potuto

tu hai potuto

egli ha potuto

noi abbiamo potuto

voi avete potuto
essi hanno potuto

INDICATIVO IMPERFETTO
io potevo

tu potevi

egli poteva

noi potevamo

voi potevate

essi potevano

INDICATIVO TRAPASSATO PROSSIMO
io avevo potuto

tu avevi potuto

egli aveva potuto

noi avevamo potuto
voi avevate potuto

essi avevano potuto

INDICATIVO FUTURO SEMPLICE
io potrò
tu potrai

egli potrà

noi potremo

voi potrete
essi potranno

CONDIZIONALE PRESENTE
io potrei

tu potresti

egli potrebbe

noi potremmo

voi potreste
essi potrebbero

SAPERE

(ing. to know; tr. bilmek)

INDICATIVO PRESENTE
io so
tu sai
egli sa
noi sappiamo
voi sapete
essi sanno


INDICATIVO PASSATO PROSSIMO
io ho saputo
tu hai saputo
egli ha saputo
noi abbiamo saputo
voi avete saputo
essi hanno saputo


INDICATIVO IMPERFETTO
io sapevo
tu sapevi
egli sapeva
noi sapevamo
voi sapevate
essi sapevano


INDICATIVO TRAPASSATO PROSSIMO
io avevo saputo
tu avevi saputo
egli aveva saputo
noi avevamo saputo
voi avevate saputo
essi avevano saputo

INDICATIVO FUTURO SEMPLICE
io saprò
tu saprai
egli saprà
noi sapremo
voi saprete
essi sapranno

CONDIZIONALE PRESENTE
io saprei
tu sapresti
egli saprebbe
noi sapremmo
voi sapreste
essi saprebbero

VOLERE

(ing. to want ; tr. istemek)

INDICATIVO PRESENTE
io voglio

tu vuoi

egli vuole

noi vogliamo

voi volete

essi vogliono

INDICATIVO PASSATO PROSSIMO
io ho voluto
tu hai voluto

egli ha voluto

noi abbiamo voluto

voi avete voluto

essi hanno voluto

INDICATIVO IMPERFETTO
io volevo
tu volevi

egli voleva

noi volevamo

voi volevate

essi volevano

INDICATIVO TRAPASSATO PROSSIMO
io avevo voluto
tu avevi voluto

egli aveva voluto

noi avevamo voluto

voi avevate voluto

essi avevano voluto

INDICATIVO FUTURO SEMPLICE
io vorrò
tu vorrai

egli vorrà

noi vorremo

voi vorrete

essi vorranno

CONDIZIONALE PRESENTE
io vorrei

tu vorresti

egli vorrebbe

noi vorremmo

voi vorreste

essi vorrebbero

Participio Passato-Forme Irregolari

İtalyancada fiiller geçmiş zamanda kullanılırken Participio Passato formuna çevrilir.Bazı fiiller Participio Passato'ya genel kuralın dışında çevrilir.Ancak bu fiilleri kategorize etmek mümkündür.

-TTO Bitimli Fiiller

Fare==Fatto
Dire==Detto
Leggere==Letto
Correggere==Corretto
Scrivere==Scritto
Friggere==Fritto
Rompere==Rotto
Cuocere==Cotto
Tradurre==Tradotto


-RTO Bitimli Fiiller

Aprire==Aperto
Offrire==Offerto
Soffrire==Sofferto
Scoprire==Scoperto
Morire==Morto
Accorgersi==Accorto

-NTO Bitimli Fiiller

Piangere==Pianto
Spegnere==Spento
Spingere==Spinto
Vincere==Vinto
Aggiungere==Aggiunto
Dipingere==Dipinto
Assumere==Assunto

-LTO Bitimli Fiiller

Scegliere==Scelto
Togliere==Tolto
Raccogliere==Raccolto
Sciogliere==Sciolto
Risolvere==Risolto
Rivolgersi==Rivolto

-SO Bitimli Fiiller
Prendere==Preso
Rendere==Reso
Accendere==Acceso
Spendere==Speso
Scendere==Sceso
Offendere==Offeso
Decidere==Deciso
Uccidere==Ucciso
Ridere==Riso
Dividere==Diviso
Chiudere==Chiuso
Concludere==Concluso
Diffondere==Diffuso

-STO Bitimli Fiiller

Rimanere==Rimasto
Chiedere==Chiesto
Rispondere==Risposto
Comporre==Composto
Proporre==Proposto
Disporre==Disposto
Vedere==Visto

-RSO Bitimli Fiiller

Perdere==Perso
Correre==Corso


-SSO Bitimli Fiiller

Mettere==Messo
Succedere==Succeso
Permettere==Permesso
Esprimere==Espresso
Muovere==Mosso
Discutere==Discosso

***ATTENZIONE***

Essere==Stato
Vivere==Vissuto
Venire==Venuto
Nascere==Nato

I Verbi Riflessivi

Çekimi yapılırken fiillerin başlarına kişilik ekleri gelir.("Neden" sorusuna verecek çok anlamlı bir cevabım yok; daha doğrusu her zaman uyacak kuralım yok;ancak bu tür fiillerin anlamları genelde kişinin kendi yaptığı _içsel_ eylemlerini belirtiyor.Kullanıldıkça zaten alışılıyor;kurallarla uğraşmak daha zor olur)Bu açıklama böyle çok havada oldu ama örneklerle sanırım daha açıklayıcı olur....

Svegliarsi(uyanmak)

(io) mi sveglio
(tu) ti svegli
(lui/lei) si sveglia
(noi) ci svegliamo
(voi) vi svgliate
(loro) si svegliano

Alzarsi (kalkmak,yatakta çıkmak...)

(io) mi alzo
(tu) ti alzi
(lui/lei) si alza
(noi) ci alziamo
(voi) vi alzate
(loro) si alzano

!!ÖNEMLİ KURAL!!: Verbi Riflessivi'nin Passato Prossimo'da Kullanımı:Akıldan çıkarılmaması gereken en önemli kural bütün riflessif fiillerin yardımcı fiil olarak "essere" kullanmalarıdır.

Preoccuparsi (kaygılanmak;..)

(io) mi sono preoccupato/a
(tu) ti sei preoccupato/a
(lui/lei) si é preoccupato/a
(noi) ci siamo preoccupati/e
(voi) vi siete preoccupati/e
(loro) si sono preoccupati/e

Prepararsi (Hazırlanmak;...)

(io) mi sono preparato/a
(tu) ti sei preparato/a
(lui/lei) si é preparato/a
(noi) ci siamo preparati/e
(voi) vi siete preparati/e
(loro) si sono preparati/e

il passato prossimo

Türkçe gramere direkt çevirisini "basit geçmiş zaman" olarak adlandırabiliriz."Passato Prossimo" çevirilirken fiiller yardımcı fiil olarak türlerine göre "Essere" ya da "Avere" kulanırlar.

ESSERE
(io) sono
(tu) sei
(Lui/Lei) e'
(Noi) siamo
(Voi) siete
(Loro) sono

AVERE
(io) ho
(tu) hai
(Lui) ha
(Noi) abbiamo
(Voi) avete
(Loro) hanno

-Hangi fiillerin hangi yardımcı fiil ile çekileceğine dair bir kaç benzer açıklama var..İtalyancada fiiller anlamlarına göre ikiye ayrılır:

-Verbi Transitivi (Geçişli Fiil) : "neyi" ve "kimi" sorularına anlamlı yanıt verebilen fiilllerdir. Yardımcı fiil olarak "avere" kullanılır.

-Verbi Intransitivi (Geçişsiz Fiiller) : "neyi" ve "kimi" sorularına anlamlı yanıt veremeyen fiillerdir.Yardımcı fiil olarak " essere" kullanılır.

Participio Passato: İtalyanca fiilller passato prossimoda çekilirken yardımcı fiilin yanında participio passato şeklinde kullanılır.

-are bitimli fiiller = -ato
-ere bitimli fiiller = -uto
-ire bitimli fiiller = -ito şeklinde çekilir.

Andare = Andato
Volere = Voluto
Sentire = Sentito

Başka şekilde anlatmak gerekirse:

-Che Cosa?
-Chi?
-Dove?
Sorularına anlamlı yanıt veren filler: AVERE+Participio Passato....

-Da Dove?
-Per Dove?
-Come?
Sorularına anlamlı yanıt veren filler: ESSERE+Participio Passato.... ile çekilir...

Vedere: Che cosa vedi? un film.
Ieri sera ho visto un film.

Unutmadan: Geçişsiz Fiillerde (Verbi intransitivi) ; yardımcı fiili "essere" olan fiillerde; participio passato'ya çevrilen ana fiilin son harfi cümledeki öznenin cinsiyeti ve sayısına göre değişir.
Sono Partito/a
Sei Partito/a
é Partito/a
Siamo Partiti/e
Siete Partiti/e
Sono Partiti/e

Bazı Ayrıntılar:

-Hareket bildiren fiiller AVERE ile çekilir.

Camminare

Viaggare

Passeggiare

Nuotare

Giocare a calcio/tennis

(liste uzar gider...)

• Verbi Rifflessivi her zaman ESSERE ile çekilir.

Svegliarsi(uyanmak)

Mi sono svegliato/a

Ti sei svegliato/a

Si é svegliato/a

Ci siamo svegliati/e

Vi siete svegliati/e

Si sono svegliati/e

• "Dovere, Potere, Volere...." gibi fiiller passato prossimoya çevrilirken cümlede arkasından gelen fiiilin türüne göre çekilir.

Dovere: "Ieri sono dovuto partire per Roma. (partire verbi intransitivi)

"Ieri abbiamo dovuto mangiare al ristorante.( mangiare verbi transitivi)

• Verbi Ausiliari : Bu tür fiiller cümledeki anlamlarına göre "essere" ya da "avere" ile çekilebilirler.Ancak bu başka bir başlığı hakedecek kadar önemli ve gıcık bir konu..
• Verbi Irregolari : Şimdiye kadar anlatmaya çalıştığım her şey kurallı çekimler içindi.Ne yazık ki İtalyanca'da fiillerin büyük sayılacak bir kısmı da kuralsız çekilmekte...Bunları da belli sınıflandırmalar içinde öğrenmek(ya da ezberlemek mi desem) gerekiyor.Buna da bir başlık açacağım...

(kalanı kurstan gelince...)

Soru Kelimeleri

Che? (Ne?)
Cosa? (Ne?)
Quando? (Ne Zaman?)
Quanto? (Kaç? ya da kaç para?)
Dove? (Nerede?)
Chi? (Kim?)
Quale? (Hangi..?)
Perche? (Neden..?)

İtalyancada soru sorarken vurgulamak çok önemlidir. Çünkü yukarıda saydığım soru kelimeleri aynı zamanda cevap niteliğinde bağlaç olarak da kullanılabilir.(Mesela "Perche" kelimesi aynı zamanda "çünkü anlamında da kullanılır). Bu sebeple yazılışı aynı olan bir kelime vurgusu değiştirilerek soru cümlesi ya da cevap cümlesi olabilir.Günlük kullanımda bu anlattığımı anlamak daha kolay olacaktır.

ÖNEMLİ AYRINTI: "Quale" ve "Quanto" önüne aldığı nesnenin cinsiyetine göre değişir:

Quante macchina hai?
Quanti libri hai?

google translate

"Google Translate'in ne gibi bir yararı olur" demeyin..
Sonuçta eğer benim gibi İtalyanlarla beraberseniz ve henüz İtalyancanız her şeyi çevirmeye ya da anlamaya yetmiyorsa yazdığınız cümleyi translate edip kontrolunu yapabilirsiniz.Ancak bilinmeli ki Google Translate çok matematiksel çeviri yapıyor ve eğer cümlelerde deyim vb kalıplar varsa işiniz zor.Genellikle hatalı olmasına rağmen kafadaki soru işaretlerini gidermede birebir.

http://translate.google.com/translate_t#

google dictionary

3 seçenek bulunmakta:
-İtalyanca İngilizce
-İngilizce İtalyanca
-İtalyanca İtalyanca

Açıkçası henüz kendimi üçüncü seçeneğe yeterli bulmuyorum ancak (o günleri görebilirsek:)) oldukça etkili duruyor.
http://www.google.com/dictionary

wordreference.com

Özellikle İngilizce bilince diller arası bağlantıları kurmakta bayağı yararlı olduğunu söylemeliyim..Basit bir sözlük görevinin dışında sözcüklerin çekimini, telaffuzunu ve beli başlı kalıpları da içerdiği için el altında bulunması oldukça yararlı oluyor.

http://www.wordreference.com/iten/
http://www.wordreference.com/enit/

coniugare i verbi...

http://parole.alice.it/parole/verbi_italiani/index.html